یکی از پرمصرف ترین روغن های مایع روغن آفتابگردان است که به وفور در بازار یافت می شود. یک سوال مهم در رابطه با روغن آفتابگردان برندهای معروف این است که آیا واقعا این روغن ها طبیعی هستند و از دانه های آفتابگردان استخراج شده اند. آیا صنعت تولید روغن حقیقا به ما روغن آفتابگردان اصل می فروشد؟ یا این که این بطری ها تنها نام و تصویر آفتابگردان را به یدک می کشند و درون آنها مواد شیمیایی و روغن های ناشناخته ریخته شده است؟ برای دستیابی به پاسخ این سوالات و روشن شدن موضوع به شما توصیه می کنیم حتما این مطلب را تا انتها مطالعه کنید تا سر از راز روغن های گیاهی موجود در بازار در بیاورید. پس با ما همراه باشید.

طبیعتا هر فردی تمایل دارد روغنی مصرف کند که طبیعی و اصل باشد و برای سلامتی او مشکلی ایجاد نکند. در بازار محصولات غذایی و فروشگاه ها انبوه روغن های گیاهی را مشاهده می کنید که توسط برندهای مختلف و از گیاهان متنوع تولید شده اند که همگی آنها توسط وزارت بهداشت سیب سلامت دریافت کرده و سلامت آنها تایید شده است. از این بابت خیال برخی مشتریان راحت می شود که وزارت بهداشت این محصولات را تایید کرده است. این در حالی است که با وجود نشان سیب سلامت روی بطری های روغن من جمله روغن آفتابگران نکاتی یافت می شود که نشان دهنده ناسالم بودن این روغن ها است.

 زمانی درصد بالایی از ترکیب روغن های خوراکی را روغن پالم تشکیل می داد. زمانی که روغن پالم مضر شناسایی شد و استفاده از آن در تولید روغن های خوراکی ممنوع شد، نگرانی در مورد روغن های خوراکی موجود در بازار هم آغاز شد. تا پیش از آن روغن پالم ترکیب اصلی روغن های بازاری بود اما پس از ممنوعیت آن چه ماده ای جایگزین پالم شد؟! در مقابل روش های صنعتی استخراج و استحصال روغن از دانه ها نیز خود مسئله دیگر است. همچنین روغن های سرخ کردنی با حرارت پذیری بالا و ... هر کدام نکته ای است احتمال غیرطبیعی و ناسالم بودن روغن های بازاری را افزایش می دهد. در ادامه بیشتر در این مورد توضیح داده شده است.

روغن آفتابگردان طبیعی و اصل چطور باید باشد؟

خب پیش از بحث بر روی موضوع غیرطبیعی بودن روغن های بازاری بهتر است ابتدا روغن طبیعی و اصل را تشریح کنیم. می دانید که دانه های آفتابگردان یکی از دانه های روغنی پرمصرف در صنعت است که از آن روغن خوراکی استخراج می شود. درصد بالای روغن موجود در دانه های آفتابگردان باعث شده صنعت نگاه ویژه ای به این گیاه داشته باشد و از آن برای تولید روغن های خوراکی گیاهی استفاده نماید. بطری های متعدد روغن آفتابگردان موجود در فروشگاه ها نشان از مصرف بالای این دانه گیاهی است. اما در مورد روغن آفتابگردان اصل. روغن آفتابگردان اصل و خالص باید ویژگی های زیر را داشته باشد.

- صد درصد از دانه های آفتابگردانروغنی طبیعی و اصل است باید تماما از دانه های آفتابگردان گرفته شده باشد و ترکیبی به آن افزوده نشده باشد. یعنی صد درصد یک بطری باید روغن حاصل از دانه های آفتابگردان باشد. اگر در روغن ترکیبات دیگر اضافه شده باشد این دیگر یک روغن طبیعی نیست. حتی اگر از روغن های طبیعی دیگر هم به آن اضافه شده باشد باز هم نمی توان گفت روغن حاصل یک روغن آفتابگردان اصل است. چراکه ترکیبات روغنی دیگر هم به آن اضافه شده است. حال اگر مواد شیمیایی و روغن های سرطان زا به آن اضافه شده باشد که دیگر جای خود دارد.
 
 مثلا در برخی فروشگاه های ارگانیک که محصولات طبیعی و ارگانیک می فروشند دستگاه های روغن گیری وجود دارد. در این دستگاه ها دانه های گیاهی همچون کنجد، زیتون، آفتابگردان و ... ریخته می شوند و دستگاه روغن آنها را به روش طبیعی (با فشار) می گیرد و روغن استخراج شده به فروش می رسد. این یک روغن کاملا طبیعی است چون دانه های آفتابگردان به روش طبیعی روغن گیری شده و بدون اضافه شدن مواد دیگر داخل بطری ریخته شده است.

- بدون ترکیبات روغنی دیگریک مولفه مهم دیگر خالص بودن روغن است. از این جهت که روغن دیگری به آن اضافه نشده باشد. حتی اگر روغن مورد نظر طبیعی باشد. در این مورد طبیعی یا غیرطبیعی بودن مسئله نیست. مهم این است که روغن گیاهی دیگری به روغن آفتابگردان اضافه نشده باشد. چراکه در این صورت روغن حاصل دیگر روغن آفتابگردان خالص نیست و یک روغن ترکیبی خواهد بود.
- بدون مواد افزودنیروغن آفتابگردان خالص، طبیعی و اصل باید عاری از هرگونه ماده افزودنی باشد. چه این ماده افزودنی نگهدارنده باشد و چه نباشد. چه شیمیایی باشد و چه نباشد. روغن باید خالص باشد و چیزی به آن اضافه نشده باشد، حتی ماده طبیعی. چراکه از روغن برای سرخ کردن هم استفاده می شود و اگر روغن ناخالصی داشته باشد این ناخالصی ها هنگام حرارت دیدن می سوزند.

چرا روغن های آفتابگردان موجود در بازار اصل نیست؟

در بالا ذکر شد که روغن خالص و طبیعی باید چطور باشد، چه ویژگی هایی داشته باشد و چگونه استخراج شود. پس هر روغنی که ویژگی های بالا را نداشته باشد طبیعی و خالص نیست و یک روغن غیراصل خواهد بود. حال لازم است در مورد روغن غیراصل و غیرطبیعی هم توضیحاتی ارائه شود. در این رابطه چند نکته وجود دارد.

- استفاده از روغن پالم در محصولاتتا چند سال پیش استفاده از روغن پالم محصولات غذایی و روغن های خوراکی آزاد بود و برندهای تولید روغن درصد بالایی از تولیدات خود را از ترکیب روغن پالم پر می کردند. در نهایت با زیان بخش شناخته شدن روغن پالم، استفاده از آن در روغن های خوراکی ممنوع شد. هدف از استفاده از روغن پالم در محصولات روغنی کاهش هزینه تمام شده تولید بود. روغن پالم نسبت به روغن های خوراکی همچون آفتابگردان قیمت پایین تری دارد. بنابراین شرکتها درصدی از محصول خود را از ترکیب روغن پالم تولید می کردند.

 اکنون که این ممنوعیت تصویب شده مشخص نیست این شرکت ها از چه ماده ای به جای روغن پالم استفاده می کنند. آیا همچنان به صورت غیرقانونی از روغن پالم استفاده می شود و یا این که روغن ارزان قیمت دیگری جایگزین پالم شده است. حتی ممکن است از ترکیبات شیمیایی به جای روغن استفاده شود که هیچ کدام از این ها مشخص نیست. اما هرچه که باشد نتیجه اش این است که روغن تولید شده یک روغن آفتابگردان اصل نخواهد بود.

- افزودن اسانس و ترکیبات جانبیبه طور کلی در صنعت برای تولید محصولات غذایی از اسانس استفاده می شود. یعنی اکثر محصولات غذایی صنعتی طبیعی نیستند و با اسانس تولید شده اند. در مورد روغن هم احتمال زیاد به همین صورت است. همانطور که بطری های آبمیوه ترکیب آب و اسانس میوه هستند روغن آفتابگردان صنعتی هم احتمالا ترکیب یک روغن پایه و اسانس آفتابگردان است. علت این است که صنعت همیشه به دنبال روشی آسان و کم هزینه است. اگر بخواهد یک بطری روغن آفتابگردان را کاملا از روغن طبیعی و خالص پر کند باید چند برابر این هزینه صرف نماید.
 
 در بررسی دقیق تر دانه های آفتابگردان چیزی میان ۳۰ تا ۵۰ درصد روغن در خود دارند که می توان آن را استخراج کرد. در نتیجه از هر کیلو تخم آفتابگردان حداکثر نیم کیلو روغن استخراج می شود. پس یک بطری یک لیتر روغن مایع آفتابگردان نیاز به دو کیلو تخم آفتابگردان بدون پوست دارد. اگر قیمت روز تخمه آفتابگردان را حساب کنید متوجه می شوید که یک بطری روغن آفتابگردان خالص چقدر هزینه خواهد داشت. طبیعی است که شرکت ها از ترکیب اسانس آفتابگردان با روغن های دیگر روغن آفتابگردان تولید کنند.

 البته ممکن است به جای اسانس مثلا ۳۰ درصد محصول را از روغن آفتابگردان و باقی را از روغن پایه پر کنند که این روغن پایه می تواند هر روغن ارزان قیمتی باشد. همانطور که در گذشته روغن پالم به عنوان روغن پایه در تولید روغن خوراکی مورد استفاده بوده است.

- افزودن مواد و ترکیبات شیمیایی به روغنمورد دیگر در مورد روغن آفتابگردان و حتی دیگر روغن های مایع صنعتی مواد شیمیایی است. در صنعت برای استخراج روغن از دانه ها روش های خاصی وجود دارد که در این روش ها از مواد شیمیایی استفاده می شود. به طور کلی در صنعت تولید مواد غذایی از مواد شیمیایی گوناگون با اهداف مختلف استفاده می شود. در روغن ها هم در مرحله روغن گیری و هم در مرحله تصفیه از ترکیبات شیمیایی استفاده می شود. در روغن های سرخ کردنی هم از روش های مخصوص برای افزایش حرارت پذیری روغن استفاده می شود که آن هم استفاده از ترکیبات شیمیایی است. بنابراین در این مورد هم نتیجه این می شود که روغن حاصل یک روغن غیراصل و غیرطبیعی از آفتابگردان باشد.

- قیمت پایین محصولیک نکته ای که به صورت قطعی گویای غیرطبیعی بودن روغن های آفتابگردان بازاری است قیمت پایین آنهاست. بالاتر ذکر شد که یک روغن خالص و طبیعی آفتابگردان چقدر هزینه در پی خواهد داشت. حال چطور است که شرکت ها روغن اصل را به این قیمت می فروشند؟! مشخص است که این روغن ها آنطور که تصور می شود اصل نیستند. یعنی صد درصد آنها از دانه آفتابگردان گرفته نشده است. این در حالی است که همین شرکت ها روغن های کنجد و زیتون را با قیمت های چند برابر این می فروشند. اما روغن آفتابگردان، روغن ذرت و روغن سرخ کردنی با قیمتی نسبتا ارزان قابل خرید است.

 از جمیع موارد فوق این نتیجه به دست می آید که روغن های خوراکی که در بازار تحت عنوان روغن آفتابگردان به فروش می رسند کاملا طبیعی نیستند و به صورت صد درصد از روغن آفتابگردان تولید نشده اند. البته که خود شرکت ها هم هیچ موقع چنین ادعایی نداشته اند که روغن آنها یک روغن آفتابگردان اصل است. تنها اسم محصول آنها روغن آفتابگردان است. اما هرچه که باید نباید این بطری های روغن را با دید روغن طبیعی و خالص مورد استفاده قرار داد.

چرا در بازار روغن آفتابگردان طبیعی و خالص وجود ندارد؟

این موضوع به نیاز مصرف کننده مربوط می شود. مسئله این است که مصرف کنندگان روغن های آفتابگردان، ذرت، کانولا و کلزا و از این دست روغن ها عمدتا دنبال روغنی با قیمت پایین هستند. اگر قیمت این روغن ها زیاد باشد دیگر کسی آنها را نمی خرد. بنابراین باید قیمت این روغن ها کم باشد تا مشتری برای آنها به اندازه وجود داشته باشد. در مورد محصولات غذایی دیگر که در صنعت تولید شده اند هم همین طور است. پس مسئله اول قیمت روغن است.
 
 مسئله دوم هدف از مصرف روغن است. هدف تمام مصرف کنندگان این روغن ها پخت و پز غذاست. یعنی فرد تنها از این جهت روغن را می خرد که با آن غذا سرخ کردن یا بپزد. کسی به این توجه نمی کند که روغن مورد استفاده او دارای خواص مفید باشد. حداقل در مورد این دست از روغن ها نوع نگاه چنین است. اصلا شاید بتوان گفت که اکثر مردم تصور نمی کنند که روغن سرخ کردنی آنها می تواند خاصیت داشته باشد!

 مسئله سوم عدم خواص این روغن ها است. روغن های پرمصرف همچون روغن آفتابگردان، روغن کانولا، روغن ذرت و ... هیچ کدام خواصی ندارند که فرد بخواهد از آنها بهره مند شود. حتی اگر خاصیتی هم وجود داشته باشد در برابر خواص دیگر مواد غذایی چندان چشم گیر نیست که کسی به آن توجه داشته باشد. کسانی که به دنبال خواص روغن ها هستند از نوع دیگری از روغن ها استفاده می کنند.

 روغن های زیتون، کنجد، ارده و از این دست روغن های طبیعی و ارگانیک مخصوص کسانی است که به دنبال خواص روغن هستند و برای سلامت خود اهمیت قائل هستند. این افراد به جای روغن آفتابگردان، روغن زیتون مصرف می کنند که هم خاصیت دارد و هم ضرر ندارد. در عوض برای دریافت این خواص قیمت بالای آن را نیز می پذیرند. از این جهت است که شما در بازار روغن آفتابگردان اصل و خالص پیدا نمی کنید اما به وفور روغن کنجد و زیتون با قیمت بالا مشاهده می نمایید.

 منبع: روغن داتام