واکسنهایی که شما طی دوران بارداری دریافت میکنید، نه تنها در سلامت شما نقش مهمی دارد، بلکه در سلامت نوزاد شما نیز تأثیر بسزایی خواهد داشت. ایمنی شما، خط اول دفاعی فرزندتان در مقابل برخی بیماریهای خطرناک است. بهترین تصمیم، انجام واکسیناسیون پیش از بارداری است، اما اگر این امکان برای شما وجود نداشته، لازم است بدانید برخی از واکسنها را در دوران بارداری نیز میتوانید تزریق کنید. در این مطلب با واکسنهای بیخطر و خطرناک در دوران بارداری آشنا خواهید شد.
واکسنها بهطورکلی به سه دسته تقسیم میشود که شامل واکسنهای حاوی ویروس زنده، واکسنهای حاوی ویروس کشتهشده و واکسنهای حاوی توکسوئیدها یعنی پروتئینهایی با ساختار شیمیایی تغییریافته، بیخطر و استخراجشده از باکتریهاست.
از میان این انواع واکسنها، زنان باردار نباید واکسنهای ویروس زنده مانند واکسن سرخک، اوریون، سرخجه و آبلهمرغان را تزریق کنند، زیرا این واکسنها میتواند خطراتی را برای جنین به وجود بیاورد. اما تزریق واکسنهای حاصل از ویروس کشتهشده مانند واکسن آنفلوانزا و واکسن توأم کزاز، دیفتری در دوران بارداری بیخطر است. با این وجود قبل از زدن هر واکسنی حتماً با پزشک متخصص زنان یا مامای خود مشورت کنید.
واکسنهایی كه در دوران حاملگی میتوان تزریق کرد
هپاتيت B
یكی از مهمترین راههای انتقال ویروس هپاتیت b، انتقال از مادر به نوزاد است. بنابراین واكسیناسیون به موقع مادران باردار و نوزادان در بدو تولد، در كاهش شیوع این بیماری در سطح جامعه بسیار موثر است. البته انتقال هپاتيت B از مادر به جنين در ٣ ماههي اول بارداري به دليل عدم وجود ويرمي (ويروس در خون) منفي است.
زنان بارداری که تست منفی هپاتیت دارند، میتوانند این واکسن را دریافت کنند. این واکسن برای محافظت مادر و جنین علیه عفونت استفاده میشود. تزریق این واکسنِ سه مرحلهای (در سه نوبت و به فواصل يك ماه و 6 ماه از تزريق اول) قبل و بعد از زایمان صورت میگیرد.
آنفلوآنزا
این واکسن میتواند از بیماریهای جدی مادر طی دوران بارداری جلوگیری کند. در طول فصل ابتلا به آنفلوآنزا تمام زنان باردار مي توانند در سه ماهه دوم و سوم بارداری با واکسن آنفلو آنزای غیر فعال، واکسینه شوند. افرادی که وضعیت پزشکی حادی دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به آنفلوآنزا هستند. بنابراین میتوانند واکسن را در هر مرحله از بارداری دریافت نمایند.
کزاز / دیفتری
ايمنى از طريق جفت از مادر به بچه منتقل مىشود. ايمنى نوازد عملاً همانند ايمنى مادر مىباشد. بنابراين در مادراني كه قبلاً ایمن نشده اند، برای جلوگیری از بروز بیماری کزاز بند نافی در نوزاد، دو تزریق توکسوئید کزاز انجام مي شود. نخستین تزریق در هفتۀ 20-16 بارداری و تزریق دوم در هفتۀ 24-20، صورت می گیرد. حداقل باید یک ماه بین دو تزریق فاصله باشد و بهتر است تزریق دوم دست کم یک ماه پیش از زمان پیش بینی شدۀ زایمان انجام شود. توصیه شده که در همۀ بارداری ها، توکسوئید کزاز پشت سر هم تزریق نشود، زیرا احتمال بروز عوارض نامطلوب جانبی وجود دارد.
اگر خانمی پیش از این واکسینه شده باشد، یک تزریق یاد آور کافی است. توصیه شده است که تزریق توکسوئید دیفتری و کزاز در طول بارداری در زنانی که قبلا واکسینه شده اند اما در طول 10 سال گذشته دوز یاد آور را دریافت نکرده اند، در هفته 28 بارداري انجام شود و همین تزریق، ایمنی کافی را برای بارداری های بعدی ( تا 5 سال ) فراهم می آورد. هر چند شواهد چندانی مبنی بر ناهنجاری زا بودن اين واکسن دوگانه بزرگسالان وجود ندارد، اما بهتر است در زنان بارداری که دوز اولیه واکسن دوگانه را دریافت نکرده اند، برنامه واکسیناسیون آنها تا سه ماهه دوم به تعویق انداخته شود تا خطر آسیب های احتمالی به حد اقل برسد.
حنما مطلب عوارض آمپول بتامتازون و فواید آن در بارداری را بخوانید.
واکسنهایی را كه نمیتوان به زنان باردار تزریق کرد
به طور معمول واکسن های زنده به دلیل افزایش خطر انتقال بیماری ها به جنین در دوران بارداری ممنوع هستند. این واکسن ها عبارتند از واکسن زنده ضعیف شده اوریون، سرخجه، سل و واریسلا (آبله مرغان). واکسیناسیون علیه سرخک به صورت ترکیب واکسیناسیون علیه سرخک و اوریون موجود است. از آنجا که واکسن زنده ضعیف شده است, نباید برای زنان باردار تجویز شود و باید به آنها توصیه کرد که حداقل تا 28 روز پس از دریافت واکسن باردار نشوند.در مورد واکسن علیه سل ,بی خطری تجویز آن در طول بارداری ثابت نشده است.
ممکن است واکسنهای زیر باعث انتقال بیماری به جنین، سقط جنین و نقایص مادرزادی شوند. بنابراین فعلا تزریق آنها در دوران بارداری به طور معمول توصیه نمیشود.
هپاتیت A
بیضرر بودن این واکسن در بارداری تعیین نشده و باید طی این دوران از تزریق آن اجتناب نمود. زنانی که در معرض ابتلا به این ویروس هستند، باید با پزشک معالج خود مشورت نمایند.
سرخک، سرخجه، اوریون (MMR)
تزریق واکسن سرخجه و آبله مرغان حداقل سه ماه قبل از اقدام برای بارداری توصیه می شود، يعني حداقل سه ماه بعد از تزریق این واکسن، نبايد باردار نشوند. ابتلا به سرخجه در سه ماهۀ نخست بارداری، نوزاد را در معرض خطر بالای ناهنجاری های مادرزادی قرار می دهد. در این بیماران می توان قطع بارداری را در نظر گرفت.
آبله مرغان
این واکسن برای جلوگیری از آبله مرغان استفاده میشود و باید زمان تزریق آن حداقل سه ماه قبل از بارداری باشد.
خانمهایی که در دوران بارداری در معرض ویروس سرخک یا آبلهمرغان هستند، باید پادتن اختصاصی ضد سرخک و ضد آبله مرغان را دریافت کنند. این تزریق در مورد آبله مرغان باید حداکثر تا ۹۶ ساعت بعد از تماس با بيماري و در مورد سرخک تا ۶ روز بعد از تماس با بيماري انجام شود.
مننگوکوک (واكسن مننژيت براي سفر حج) و پنوموکوک
چون بیخطر بودن این واکسن ناشناخته است، باید از تزریق آن اجتناب شود، به جز برای زنان در معرض خطر یا زنان مبتلا به بیماریهای مزمن. فلجاطفال خوراکی و فلج اطفال تزریقی : هیچ کدام از انواع این واکسنها (ویروس زنده و یا ویروس کشته شده) برای زنان باردار توصیه نمیشود.
واکسن ها روی سلامتی و حتی ظاهر جنین اثرگذارند، می توانید جدیدترین روش سفید شدن پوست جنین را مطالعه بفرمایید
چطور متوجه بشم که به واکسن هپاتیت نیاز دارم یا نه ؟
به سادگی ! با انجام آزمایش آنتی بادی هپاتیت ! اگر میزان آنتی بادی هپاتیت شما بالا باشد ( و در عین حال ، آنتی ژن ش منفی باشد) این یعنی شما مصونیت دارید . اما اگر پایین باشد، یعنی نیاز به واکسن دارید .
این واکسن در سه نوبت باید استفاده شود:
واکسنها بهطورکلی به سه دسته تقسیم میشود که شامل واکسنهای حاوی ویروس زنده، واکسنهای حاوی ویروس کشتهشده و واکسنهای حاوی توکسوئیدها یعنی پروتئینهایی با ساختار شیمیایی تغییریافته، بیخطر و استخراجشده از باکتریهاست.
از میان این انواع واکسنها، زنان باردار نباید واکسنهای ویروس زنده مانند واکسن سرخک، اوریون، سرخجه و آبلهمرغان را تزریق کنند، زیرا این واکسنها میتواند خطراتی را برای جنین به وجود بیاورد. اما تزریق واکسنهای حاصل از ویروس کشتهشده مانند واکسن آنفلوانزا و واکسن توأم کزاز، دیفتری در دوران بارداری بیخطر است. با این وجود قبل از زدن هر واکسنی حتماً با پزشک متخصص زنان یا مامای خود مشورت کنید.
واکسنهایی كه در دوران حاملگی میتوان تزریق کرد
هپاتيت B
یكی از مهمترین راههای انتقال ویروس هپاتیت b، انتقال از مادر به نوزاد است. بنابراین واكسیناسیون به موقع مادران باردار و نوزادان در بدو تولد، در كاهش شیوع این بیماری در سطح جامعه بسیار موثر است. البته انتقال هپاتيت B از مادر به جنين در ٣ ماههي اول بارداري به دليل عدم وجود ويرمي (ويروس در خون) منفي است.
زنان بارداری که تست منفی هپاتیت دارند، میتوانند این واکسن را دریافت کنند. این واکسن برای محافظت مادر و جنین علیه عفونت استفاده میشود. تزریق این واکسنِ سه مرحلهای (در سه نوبت و به فواصل يك ماه و 6 ماه از تزريق اول) قبل و بعد از زایمان صورت میگیرد.
آنفلوآنزا
این واکسن میتواند از بیماریهای جدی مادر طی دوران بارداری جلوگیری کند. در طول فصل ابتلا به آنفلوآنزا تمام زنان باردار مي توانند در سه ماهه دوم و سوم بارداری با واکسن آنفلو آنزای غیر فعال، واکسینه شوند. افرادی که وضعیت پزشکی حادی دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به آنفلوآنزا هستند. بنابراین میتوانند واکسن را در هر مرحله از بارداری دریافت نمایند.
کزاز / دیفتری
ايمنى از طريق جفت از مادر به بچه منتقل مىشود. ايمنى نوازد عملاً همانند ايمنى مادر مىباشد. بنابراين در مادراني كه قبلاً ایمن نشده اند، برای جلوگیری از بروز بیماری کزاز بند نافی در نوزاد، دو تزریق توکسوئید کزاز انجام مي شود. نخستین تزریق در هفتۀ 20-16 بارداری و تزریق دوم در هفتۀ 24-20، صورت می گیرد. حداقل باید یک ماه بین دو تزریق فاصله باشد و بهتر است تزریق دوم دست کم یک ماه پیش از زمان پیش بینی شدۀ زایمان انجام شود. توصیه شده که در همۀ بارداری ها، توکسوئید کزاز پشت سر هم تزریق نشود، زیرا احتمال بروز عوارض نامطلوب جانبی وجود دارد.
اگر خانمی پیش از این واکسینه شده باشد، یک تزریق یاد آور کافی است. توصیه شده است که تزریق توکسوئید دیفتری و کزاز در طول بارداری در زنانی که قبلا واکسینه شده اند اما در طول 10 سال گذشته دوز یاد آور را دریافت نکرده اند، در هفته 28 بارداري انجام شود و همین تزریق، ایمنی کافی را برای بارداری های بعدی ( تا 5 سال ) فراهم می آورد. هر چند شواهد چندانی مبنی بر ناهنجاری زا بودن اين واکسن دوگانه بزرگسالان وجود ندارد، اما بهتر است در زنان بارداری که دوز اولیه واکسن دوگانه را دریافت نکرده اند، برنامه واکسیناسیون آنها تا سه ماهه دوم به تعویق انداخته شود تا خطر آسیب های احتمالی به حد اقل برسد.
حنما مطلب عوارض آمپول بتامتازون و فواید آن در بارداری را بخوانید.
واکسنهایی را كه نمیتوان به زنان باردار تزریق کرد
به طور معمول واکسن های زنده به دلیل افزایش خطر انتقال بیماری ها به جنین در دوران بارداری ممنوع هستند. این واکسن ها عبارتند از واکسن زنده ضعیف شده اوریون، سرخجه، سل و واریسلا (آبله مرغان). واکسیناسیون علیه سرخک به صورت ترکیب واکسیناسیون علیه سرخک و اوریون موجود است. از آنجا که واکسن زنده ضعیف شده است, نباید برای زنان باردار تجویز شود و باید به آنها توصیه کرد که حداقل تا 28 روز پس از دریافت واکسن باردار نشوند.در مورد واکسن علیه سل ,بی خطری تجویز آن در طول بارداری ثابت نشده است.
ممکن است واکسنهای زیر باعث انتقال بیماری به جنین، سقط جنین و نقایص مادرزادی شوند. بنابراین فعلا تزریق آنها در دوران بارداری به طور معمول توصیه نمیشود.
هپاتیت A
بیضرر بودن این واکسن در بارداری تعیین نشده و باید طی این دوران از تزریق آن اجتناب نمود. زنانی که در معرض ابتلا به این ویروس هستند، باید با پزشک معالج خود مشورت نمایند.
سرخک، سرخجه، اوریون (MMR)
تزریق واکسن سرخجه و آبله مرغان حداقل سه ماه قبل از اقدام برای بارداری توصیه می شود، يعني حداقل سه ماه بعد از تزریق این واکسن، نبايد باردار نشوند. ابتلا به سرخجه در سه ماهۀ نخست بارداری، نوزاد را در معرض خطر بالای ناهنجاری های مادرزادی قرار می دهد. در این بیماران می توان قطع بارداری را در نظر گرفت.
آبله مرغان
این واکسن برای جلوگیری از آبله مرغان استفاده میشود و باید زمان تزریق آن حداقل سه ماه قبل از بارداری باشد.
خانمهایی که در دوران بارداری در معرض ویروس سرخک یا آبلهمرغان هستند، باید پادتن اختصاصی ضد سرخک و ضد آبله مرغان را دریافت کنند. این تزریق در مورد آبله مرغان باید حداکثر تا ۹۶ ساعت بعد از تماس با بيماري و در مورد سرخک تا ۶ روز بعد از تماس با بيماري انجام شود.
مننگوکوک (واكسن مننژيت براي سفر حج) و پنوموکوک
چون بیخطر بودن این واکسن ناشناخته است، باید از تزریق آن اجتناب شود، به جز برای زنان در معرض خطر یا زنان مبتلا به بیماریهای مزمن. فلجاطفال خوراکی و فلج اطفال تزریقی : هیچ کدام از انواع این واکسنها (ویروس زنده و یا ویروس کشته شده) برای زنان باردار توصیه نمیشود.
واکسن ها روی سلامتی و حتی ظاهر جنین اثرگذارند، می توانید جدیدترین روش سفید شدن پوست جنین را مطالعه بفرمایید
چطور متوجه بشم که به واکسن هپاتیت نیاز دارم یا نه ؟
به سادگی ! با انجام آزمایش آنتی بادی هپاتیت ! اگر میزان آنتی بادی هپاتیت شما بالا باشد ( و در عین حال ، آنتی ژن ش منفی باشد) این یعنی شما مصونیت دارید . اما اگر پایین باشد، یعنی نیاز به واکسن دارید .
این واکسن در سه نوبت باید استفاده شود:
- اولین مراجعه نوبت اول واکسن تزریق می شود.
- نوبت دوم یک ماه بعد از نوبت اول تزریق می شود.
- نوبت سوم نیز 6 ماه بعد از نوبت " اول" می باشد.
شرایط خاص در باردار برای تزریق واکسن
واکسن ویروس پاپیلومای انسانی ( HPV ) در دوران بارداری
خانم هایی 26 ساله یا جوان تر که واکسن ویروس پاپیلومای انسانی ( HPV ) را دریافت می کنند در برابر سرطان دهانه رحم مصون می شوند.بهترین زمان تزریق این واکسن پیش یا بالافاصله پس از بارداری است، دریافت این واکسن نیاز به انجام دادن آزمایش پاپ اسمیر را کاهش نمی دهد.
واکسن سیاه سرفه، دیفتری، کزاز در دوران بارداری
واکسن سیاه سرفه، دیفتری، کزاز باید توسط بزرگسالان، کودکان، شیر خواران، پرستاران و ... دریافت شود. بزرگسالانی که از زمان دریافت واکسن کزازشان بیش از دو سال گذشته باید بالا برنده ایمنی این واکسن را دریافت کنند، برخی از متخصصان سلامت عمومی دریافت این واکسن در سه ماهه دوم بارداری را بلامانع می دانند. برای مثال در زمانی که بیماری سیاه سرفه شایع شود، دریافت این واکسن توصیه می شود.
تزريقات
انجام آزمایش گروه خونی و Rh باید هر چه سریع تر در اوایل بارداری صورت گیرد. زنان Rh منفی و دارای گروه خونی O، باید در هفتۀ 28 بارداری دوباره آزمایش شوند. ضمن اینکه تعیین گروه خونی و Rh همسران آنها نیز لازمست. برای پیشگیری از حساسیت به Rh، پیشنهاد شده که به همۀ زنان در معرض خطر، g 300-200 ایمونوگلوبولین Rh ( روگام ) بین هفته های 28 و 32 بارداری، از راه عضلانی تزریق گردد و در صورتی که نوزاد Rh مثبت است، یک تزریق هم ظرف 72 ساعت اول پس از زایمان، انجام گیرد تا در حاملگی بعدی، حساسیت مادر به آنتی ژن عامل Rh، کاهش یابد.
در مورد ابتلای مادر به سیفلیس، آلودگی جنین تا پیش از ماه چهارم بارداری روی نمی دهد و پس از ماه ششم، احتمال بروز آن از هر زمان بیشتر است. آزمایش خون از نظر سیفلیس هم در ابتدا و هم در پایان بارداری مرسوم است. تزریق 10 روز پنی سیلین پروکائین ( 600.000 واحد ) کافی بوده و از سیفلیس مادرزادی جلوگیری به عمل می آورد.
گاهی اوقات مادر در دوران بارداری دچار بیمارها و دردهای مختلفی می شود مانند معده درد در بارداری+ درمان خانگی که نیاز به دارو دارد یا همچنین استفاده از بعضی داروها برای بیماری های تناسلی مانند کتوکونازول در درمان عفونتهای قارچی. در این صورت حتما باید با پزشک متخصص مشورت کند.