بارداری خارج رحمی از مشکلاتی است که ممکن است برای هر فرد ایجاد شود. در این مقاله با این عارضه، علائم، تشخیص و درمان آن آنشنا می شوید.
بارداری خارج از رحم
بارداری خارج از رحم (ectopic pregnancy ) چیست؟
اگر تخمک بارورشده، خارج از رحم جایگیر شود، به آن بارداری خارج از رحم میگویند. از هر 50 بارداری، یکی خارج از رحم اتفاق میافتد. هیچ راهی وجود ندارد که یک بارداری خارج از رحم (یا نا به جا) را وارد رحم کرد، بنابراین به پایان رساندن بارداری تنها گزینه ممکن است.
اگر چه عوامل زمینه سازی برای بارداری خارج از رحم وجود دارند، اما این برای هر فردی ممکن است اتفاق بیفتد. به علت خطر این بارداری برای فرد، بسیار مهم است که علائم اولیه آن زودهنگام شناساییشده و هر چه زودتر درمان آغاز شود.
چگونه این اتفاق میافتد؟
پس از لقاح، تخمک باردار شده، در یکی از لولههای فالوپ برای رسیدن به رحم حرکت میکند . اگر این لوله آسیب دیده باشد یا مسدود شده باشد ، حرکت تخمک به سمت رحم ناتمام میماند و تخمک در لوله کاشته شده و در همان جا به رشد خود ادامه میدهد.
چون اکثر بارداریهای خارج از رحم در لوله فالوپ اتفاق میافتد، اغلب به آن بارداری در لوله میگویند. در موارد خیلی کمتر شایع، تخمک در تخمدان، سرویکس (دهانه رحم) ، مستقیماً در شکم و یا حتی در زخم جوشخورده سزارین کاشته میشود.
همچنین این امکان وجود دارد که یک جنین به صورت طبیعی در رحم فرد و جنین دیگر در لوله یا هر جای دیگری جایگیر شده باشد. به این وضعیت بارداری هتروتروپیک میگویند که بسیار نادر است و در یکی از هر 4000 بارداری اتفاق میافتد.
اگر بارداری خارج از رحم تشخیص داده نشده و درمان نشود، جنین ممکن است تا حدی رشد کند که لوله فالوپ پاره شده و منجر به درد و خونریزی شکمی شدید گردد. این ممکن است موجب آسیب همیشگی به لوله یا از دست دادن آن شود و در صورتی که خونریزی بسیار شدیدی اتفاق بیفتد که فوراً درمان نشود، حتی ممکن است منجر به مرگ بیمار شود. به همین علت است که تشخیص زودهنگام و درمان و معالجات متعاقب آن بسیار مهم است.
عوامل زمینهساز بارداری خارج از رحم چیست؟
عوامل بارداری خارج از رحم
بارداری خارج از رحم ممکن است در هر زنی اتفاق بیفتد، حتی اگر هیچ یک از عوامل زمینهساز شناختهشده را نداشته باشد، اما در کل برخی زنان در خطر بیشتری نسبت به دیگران قرار دارند. یکی از عوامل زمینهساز متداول، هر گونه جراحی یا وضعیتی است که بر لولههای فالوپ تأثیر گذاشته باشد مانند:
• جراحی لولههای فالوپ برای تصحیح یک مشکل یا باز کردن لولهها ( که جراحی بستن لولهها (برای جلوگیری از بارداری) روی آن انجامشده بوده). اگر جراحی شکم یا لگن دیگری نیز انجام داده باشید احتمال بارداری خارج از رحم کمی بیشتر میشود. در موارد نادر که زن پس از بستن لولهها باردار شده است، احتمال خارج از رحم بودن بارداری 25 تا 50 درصد است.
• بارداری خارج از رحم در گذشته. پس از یک بار بارداری خارج از رحم، احتمال بارداری دیگر خارج از رحم حدود یک به ده است. اگر دو یا چند بارداری خارج از رحم داشتهاید، احتمال این که بارداری دیگرتان خارج از رحم باشد حداقل یک به چهار است.
• وجود عفونت در دستگاه تولیدمثل فوقانی ( به آن بیماری التهاب لگن یا PID گفته میشود). بیماری التهاب لگن اغلب به واسطه عفونتهای مقاربتی درماننشده مانند سوزاک (gonorrhea ) یا کلامیدیا (Chlamydia) ایجاد میشود. گاهی اوقات هیچ علامتی وجود ندارد، بنابراین ابتلا به هر یک از این بیماریهای مقاربتی احتمال بارداری خارج از رحم را افزایش میدهد، حتی اگر فکر نمیکنید که بیماری التهاب لگن داشتهاید.
• مشکلات باروری . ناباروری اغلب به واسطه آسیب لولهها اتفاق میافتد و در صورتی که در حین درمان ناباروری باردار شوید، احتمال بارداری خارج از رحم در شما از متوسط بیشتر میشود.
• اگر مادرتان در حین بارداری شما داروی دی اتیل استیل بسترون (DES) مصرف کرده باشد ممکن است موجب مشکلاتی مانند ناهنجاریهای لولههای فالوپ و رحم در شما شود که احتمال بارداری خارج از رحم در شما را افزایش میدهد (توجه داشته باشید که دی اتیل استیل بسترون در سال 1971 در امریکا از بازار خارج شد اما در برخی کشورهای دیگر هنوز در دسترس است). از مادر خود بپرسید آیا این دارو را در دوران بارداری شما مصرف کرده است یا نه.
• وضعیتی به نام اندومتریوز ممکن است جای زخمی ایجاد کند که لولههای فالوپ را تحت تأثیر قرار داده و احتمال بارداری خارج از رحم را افزایش میدهد.
• زنانی که 35 سال یا بیشتر سن دارند هنگامی که باردار میشوند در خطر بیشتر بارداری خارج از رحم قرار دارند. این ممکن است مربوط به تغییر در وضعیت عملکرد لولهها با افزایش سن باشد یا این که بیماری التهاب لگن ممکن است در زنانی که عفونت یا دورههای التهاب لگن مکرر داشتهاند، به مرور زمان به لوله فالوپ آسیب زده باشد.
• در موارد نادر که شما درحالیکه آی یو دی (ابزار درون رحمی) دارید، باردار میشوید، احتمال این که این بارداری خارج از رحم باشد بیشتر از متوسط است. آی یو دی موجب بارداری خارج از رحم نمیشود، بلکه فقط برای پیشگیری از جایگیری تخمک در رحم به نسبت خارج آن موثرتر است (چون مانع بارداری در رحم میشود و در صورت بارداری، احتمال این که خارج از رحم باشد بیشتر است). البته با استفاده از آی یو دی احتمال کلی بارداری خارج از رحم در شما بسیار کمتر از دیگران خواهد بود و استفاده از آی یو دی در گذشته، موجب افزایش احتمال بارداری خارج از رحم نمیشود.
• در صورتی که سیگار میکشید خطر بارداری خارج از رحم در شما افزایش مییابد. یک نظریه این است که سیگار کشیدن ممکن است عملکرد طبیعی لولههای فالوپ را دچار نقص کند. برخی مطالعات نشان میدهد که درحالیکه از روش ضد بارداری هورمونی پروژستین تنها استفاده میکنید، اگر بارداری اتفاق بیفتد، احتمال این که خارج از رحم باشد تا حدی افزایش مییابد.
علائم بارداری خارج از رحم چیست؟
علائم آن ممکن است زودهنگام در بارداری ظاهرشده و از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند. با این حال بسیاری از زنان هیچ علامتی ندارند تا این که بارداری خارج از رحم پاره میشود.
ممکن است یک سیکل قاعدگی نداشته باشید و برخی علائم مشابه بارداری طبیعی را تجربه کنید (مانند درد سینه ، خستگی، و تهوع). اگر تست بارداری خانگی را انجام دهید نتیجه ممکن است مثبت باشد. ابتدا شما ممکن است علائمی مانند حساسیت شکم یا درد و خونریزی از واژن را تجربه کنید که ممکن است خفیف و دورهای باشند.
گاهی اوقات بارداری خارج از رحم اولین بار زمانی مد نظر قرار میگیرد که زن به اولین معاینه دورهای بارداری رفته و در حین معاینه شکم یا لگن، درد دارد یا ماما یا پزشک او متوجه تودهای میشود یا حتی ممکن است در حین اولتراسوندی که به دلیل دیگری در سه ماهه اول انجام میشود، مشخص شود.
اگر هر علامتی دارید باید آن را جدی بگیرید. برای پیشگیری از پارگی (وضعیت زایمانی اورژانسی ) بسیار مهم است که همین که احتمال کمی به وجود یک مشکل میدهید هر چه زودتر تشخیص و درمان انجام شود.
در صورتی که هر یک از علائم زیر را دارید فوراً با متخصص خود صحبت کنید:
• حساسیت یا درد شکمی یا لگنی. ممکن است این درد ناگهانی، دائمی، و شدید باشد اما میتواند خفیف بوده و متناوب باشد. ممکن است متوجه شوید که درد هنگامی که فعالیت دارید یا هنگامی که سرفه میکنید یا شکمتان کار میکند بدتر میشود. ممکن است آن را تنها در یک طرف احساس کنید اما درد هر جایی در شکم یا لگن شما میتواند باشد. ممکن است درد به صورت مبهم یا تیر کشیدن باشد و تهوع و استفراغ نیز ممکن است داشته باشید.
• دیدن لکه یا خونریزی از واژن در صورتی که تست بارداری مثبت بوده است. ممکن است خونریزی شبیه به شروع قاعدگی سبک باشد. خون ممکن است قرمز یا قهوهای باشد، همانند رنگ خون خشکشده و ممکن است پیوسته یا متناوب، و شدید یا خفیف باشد.
• درد شانه. گرفتگی و خونریزی ممکن است معانی مختلف داشته باشد اما درد شانه، به ویژه هنگامی که دراز میکشید، علامت مشخصه بارداری خارج از رحم پاره شده است و فوراً باید درمان پزشکی انجام شود. علت درد شانه خونریزی داخلی است که اعصابی را که به ناحیه شانه میروند تحریک میکند.
• اگر لوله فالوپ پاره شود ممکن است علائم شوک مانند ضعف، تند شدن ضربان قلب، رنگپریدگی، مرطوب شدن پوست و سرگیجه یا غش وجود داشته باشد. در این موارد بدون تأخیر با اورژانس تماس بگیرید.
همچنین در صورتی که باردار هستید و در گروه پر خطر بارداری خارج از رحم قرار دارید، به ویژه اگر با وجود داشتن آی یو دی در رحم یا جراحی بستن لولهها باردار شدهاید، یا هر جراحی دیگری در لولههای فالوپ داشتهاید، یا بارداری خارج از رحم پیشین یا بیماری التهاب لگن را تجربه کردهاید، باید به دنبال کمک و مراقبتهای پزشکی زودهنگام باشید.
اگر تحت درمانهای باروری هستید و باردار شدهاید، پزشک به دقت بر بارداری شما نظارت میکند، اما حتماً با مشاهده هر یک از علائم بارداری خارج از رحم فوراً او را در جریان بگذارید.
بارداری خارج از رحم چطور تشخیص داده میشود؟
تشخیص بارداری خارج از رحم
تشخیص بارداری خارج از رحم ممکن است دشوار باشد. اگر علائم شما این نوع بارداری را نشان میدهد، پزشک اولتراسوند و آزمایش خون را برایتان تجویز میکند تا تشخیص تأیید شود:
• آزمایش خون، میزان هورمون بارداری، گنادوتروپین جفتی انسان در خون را بررسی میکند. اگر مقدار آن به اندازه کافی زیاد است که نشاندهنده بارداری است، اما به اندازهای که باید در این مرحله از بارداری زیاد باشد نیست، ممکن است بارداری خارج از رحم باشد. اگر درد ندارید و هنوز سؤالاتی درباره تشخیص وجود دارد، ممکن است آزمایش ظرف دو یا سه روز تکرار شود. اگر میزان این هورمون به صورتی که باید، افزایش نمییابد، احتمالاً نشاندهنده بارداری خارج از رحم و یا افزایش خطر سقطجنین در بارداری طبیعی (در رحم) است.
• در حین اولتراسوند، فردی که سونوگرافی انجام میدهد به دقت به رحم و لولههای شما نگاه میکند. اگر بتواند جنین را در لوله فالوپ مشاهده کند مسلماً بارداری خارج از رحم دارید. اما در بیشتر موارد جنین در مراحل اولیه مرده است و کوچکتر از آن است که در اولتراسوند تشخیص داده شود. ممکن است به جای آن پزشک متوجه شود لوله فالوپ متورم شده است و ممکن است لختههای خون و نیز بافت را که از جنین برجایمانده است ببیند.
متخصصی که سونوگرافی را انجام میدهد به دنبال این است که ببیند آیا بارداری در رحم وجود دارد یا نه. اگر تست بارداری مثبت بوده اما جنین یا شواهدی از وجود جنین را نتوان مشاهده کرد ممکن است بارداری خارج از رحم داشته باشید اما این احتمال نیز وجود دارد که بارداری هنوز در مراحل بسیار اولیه باشد یا شما سقط کرده باشید. مادامی که هیچ دردی ندارید، پزشک به دقت با تستهای هورمونی و اولتراسوند شما را تحت نظر میگیرد تا این که بتواند تشخیص را تأیید کند، یا علائم شما حتی شدیدتر شوند.
اگر این وضعیت که سقط کردهاید یا بارداری خارج از رحم دارید نامشخص باقی بماند، پزشک عمل جراحی به نام اتساع و کورتاژ (dilation and curettage) انجام میدهد تا وضعیت را بررسی کرده و هر گونه بافتی در رحم شما را بردارد یا ممکن است لولهها را با استفاده از جراحی لاپاراسکوپی بررسی کند. در این روش یک دوربین بسیار کوچک از طریق بریدگی کوچک وارد شکم میشود.
درمان این وضعیت چگونه است؟
درمان بستگی به این دارد که تشخیص تا چه حد واضح و مشخص است، جنین چقدر بزرگشده، و چه روشهایی قابل انجام هستند.
اگر بارداری به وضوح خارج از رحم بوده و جنین هنوز نسبتاً کوچک باشد، ممکن است داروی متوترکسات (methotrexate) برای شما تجویز شود. این دارو در عضله تزریقشده و از طریق جریان خون به جنین میرسد و با متوقف کردن رشد سلولهای جفت به بارداری پایان میدهد. به مرور زمان جنین بسیار کوچک دوباره جذب بدن میشود.
از هنگامی که دارو شروع به تأثیر میکند ممکن است مقداری گرفتگی یا درد شکمی و احتمالاً تهوع، استفراغ و اسهال را تجربه کنید. باید از مصرف الکل، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن، اسپیرین، ناپروکسن و هر گونه مولتیویتامین یا مکملهایی که حاوی اسیدفولیک هستند اجتناب کنید. همچنین باید از رابطه جنسی، فعالیتهای شدید و نور خورشید دوری کنید.
پس از آن باید مجموعهای آزمایشهای خونی انجام دهید تا میزان هورمون گنادوتروپین جفتی انسان در خون بررسی شود و این اطمینان حاصل شود که بارداری خارج از رحم به طور کامل تمامشده و برداشته شده است. این آزمایشها تا زمانی که میزان این هورمون به صفر برسد ادامه مییابد که معمولاً چند هفته طول میکشد. اگر هر گونه علائم پارگی (مانند درد شکمی شدید، درد شانه یا خونریزی شدید) یا علائم شوک (مانند ضعف، افزایش سرعت ضربان قلب، رنگپریدگی، مرطوب شدن پوست و سرگیجه یا غش) را در طول این فرایند تجربه کردید فوراً با اورژانس تماس بگیرید.
اگر برای مصرف متوترکسات دیر شده است (بارداری خیلی پیشرفت کرده است)، شما درد شدید یا خونریزی داخلی دارید، یا در حال شیر دادن هستید، یا مشکلات خاص سلامتی دارید که مصرف دارو برای آن مناسب نیست، باید جراحی کنید. اگر خونریزی شما شدید باشد ممکن است نیاز به دریافت خون نیز داشته باشید.
اگر در وضعیت پایداری قرار داشته باشید و جنین هم کوچک باشد، میتوان آن را از طریق جراحی لاپاراسکوپی برداشت. متخصص لولههای شما را با دوربین بسیار کوچکی که از طریق یک شکاف کوچک در ناف شما وارد بدنتان شده است بررسی میکند، و اغلب میتواند جنین یا بافت باقیمانده را بردارد و لولهها را حفظ کند، اما اگر آسیب گستردهای به لوله وارد شده باشد یا خونریزی شما بیش از حد باشد ممکن است لازم باشد لوله برداشته شود.
جراحی لاپاراسکوپی نیاز به بیهوشی عمومی، تجهیزات ویژه و جراح مجرب دارد و شما حدود یک هفته برای بهبودی نیاز دارید.
همانند روش درمان با دارو باید مجموعهای آزمایش خون پس از جراحی انجام دهید تا میزان هورمون بارداری در شما بررسیشده و تحت نظر قرار بگیرد تا از برداشتن کامل بارداری خارج از رحم اطمینان حاصل شود. مجدداً، این آزمایش تا زمانی که میزان این هورمون به صفر برسد ادامه مییابد که معمولاً چند هفته طول میکشد.
در برخی موارد (برای مثال در صورتی که بافت جای زخم گستردهای در شکم دارید با خونریزیتان شدید است یا جنین خیلی بزرگ است) فناوری لاپاراسکوپی ممکن است گزینه درمانی مناسبی برای شما نباشد. در این موارد باید جراحی بزرگ شکمی انجام دهید.
در این شرایط بیهوشی عمومی به شما داده میشود و متخصص زنان شکم شما را باز میکند و جنین را برمیدارد. همانند جراحی لاپاراسکوپی در این روش نیز لوله شما ممکن است حفظ شود و یا این که به دلیل آسیب گسترده یا خونریزی برداشته شود.
پس از آن حدود شش هفته طول میکشد تا بهبودی حاصل شود. ممکن است احساس نفخ و درد شکم یا ناراحتی در هنگام بهبودی داشته باشید.
توجه: اگر خون شما Rh منفی باشد پس از درمان بارداری خارج از رحم نیاز به تزریق گلوبین ایمنی Rh دارید مگر این که پدر کودک نیز Rh منفی باشد.
آیا پس از یک بارداری خارج از رحمی، میتوانم بارداری موفق داشته باشم؟
بارداری خارج از رحمی
بله. هر چه زودتر بارداری خارج از رحم خود را تمام کنید، آسیب واردشده به لوله کمتر بوده و احتمال بارداری خیلی بیشتر میشود. حتی اگر یکی از لولههایتان را از دست داده باشید میتوانید بدون کمک روشهای باروری باردار شوید به شرط این که لوله دیگر شما طبیعی باشد. با این حال اگر اولین بارداری خارج از رحم شما، نتیجه آسیب لوله به علت عفونت، بستن لوله، یا مصرف داروهای DES در مادرتان باشد، احتمال بیشتری وجود دارد که لوله دیگر نیز آسیب دیده باشد. این ممکن است احتمال باردار شدن را کاهش داده و احتمال بارداری دیگر خارج از رحم را افزایش دهد. اگر به علت آسیب لوله نمیتوانید به روش طبیعی باردار شوید احتمالاً میتوانید گزینه خوبی برای درمانهای باروری مانند باروری آزمایشگاهی باشید.
چگونه با تمام شدن بارداریام کنار بیایم؟
ممکن است این تجربه برایتان بسیار سخت باشد. یک بارداری را از دست دادهاید و ممکن است اکنون باردار شدن دوباره برایتان مشکل تر شود. ممکن است بهبودی از جراحی بزرگ شکمی شما را خسته و بیرمق کرده باشد یا از نوسانات هورمونی رنج ببرید که به شما احساس افسردگی و آسیبپذیری میدهد.
پیش از این که دوباره برای بارداری اقدام کنید، برای التیام احساسی و فیزیکی نیاز به زماندارید . بیشتر متخصصان توصیه میکنند حداقل 3 ماه پس از جراحی شکم صبر کنید تا بدن بهبود یابد. خطر بارداری خارج از رحم دیگر در حین بهبودی بیشتر است. ممکن است مشتاق این باشید که دوباره بارداری را امتحان کنید یا این که ممکن است ترسیده و بسیار محتاط شده باشید.
همسر شما ممکن است احساس غمگینی یا درماندگی داشته باشد و نداند که چگونه این احساسات را ابراز کند یا از شما حمایت کند. این تجربه ممکن است شما را به یکدیگر نزدیک کند یا رابطه شما را تحت فشار قرار دهد. در صورتی که فکر میکنید مشاوره میتواند برای بهبودی شما یا همسرتان مفید باشد، برای آن اقدام کنید.
اگر کسی را برای مشاوره در ذهن ندارید از پزشک خود بخواهید شما را ارجاع دهد.
منبع:http://wiki.5040.ir/%D8%A8%D8%A7%D8%B1% ... D9%85.html
- مديريت وب سايت
- - نقطه نظرها، پيشنهادات و سوالات در مورد فيروز
- - معاونت تحقیق و توسعه فیروز
- - - پاسخ به سئوالات شما در مورد محصولات فیروز توسط کارشناسان واحد تحقیق و توسعه
- بارداری و زایمان
- - پیش از بارداری
- - - مراقبت های پیش از بارداری
- - - مشاوره
- - - بهداشت روان
- - - بهداشت جسمی
- - - تغذیه
- - - آزمایش ، سونوگرافی و ...
- - - اقدام برای بارداری
- - - تشخیص زمان تخمک گذاری
- - - مقدمات بارداری
- - - بهداشت زناشویی
- - بارداری
- - - تشخیص بارداری
- - - مشکلات شایع در بارداری
- - - ویار
- - - سوزش سر دل
- - - یبوست
- - - گرفتگی عضلات
- - - واریس
- - - کمردرد و پشت درد
- - - خستگی
- - - ورم پاها
- - - رشد جنین
- - - جفت ، پرده های جنینی(کیسه آب ) و مایع آمنیوتیک
- - - تغذیه در بارداری
- - - ورزش های دوران بارداری
- - - مصرف دارو طی بارداری
- - - عفونت در بارداری
- - - بهداشت فردی
- - - استحمام
- - - بهداشت دهان و دندان
- - - روابط زناشویی
- - - کار
- - - استراحت
- - - لباس
- - - مسافرت
- - - مصرف دخانیات و...
- - - آمادگی برای مادر شدن
- - - آمادگی برای پدر شدن
- - - آمادگی دیگر فرزندان خانواده
- - - بهداشت روان
- - - آزمایشات دوران بارداری
- - - سونوگرافی در بارداری
- - - علایم خطر در بارداری
- - - کاهش حرکت جنین
- - - خون ریزی یا لکه بینی
- - - استفراغ شدید و مداوم
- - - نشت یا پاره شدن کیسه آب
- - - ضربه به شکم
- - - خرید سیسمونی
- - - دو یا چند قلویی
- - - بيماريهاي داخلي
- - - بارداری ناخواسته
- - - کلاس های دوران بارداری
- - - احکام و آداب شرعی در باردارری
- - زايمان
- - - برنامه ی زایمان
- - - انتخاب نوع زایمان
- - - انتخاب پزشک
- - - انتخاب بیمارستان
- - - اقدامات لازم پیش از رفتن به بیمارستان
- - - علایم شروع زایمان
- - - زایمان طبیعی
- - - زایمان سزارین
- - - زایمان طبیعی
- - - اتاق زایمان
- - - انواع رو شهای کاهش درد زایمان
- - - بی حسی نخاعی – بی حسی اپیدورال
- - - زایمان در آب
- - - اپی زیاتومی (برش پرینه )
- - - زایمان زودرس
- - - سزارین
- - - سزارین با بیهوشی عمومی
- - - سزارین با بی حسی نخاعی یا اپیدورال
- - - خروج جفت و پرده های جنینی
- - - آداب و احکام شرعی زایمان
- - پس از زایمان
- - - تغیرات بدن بعد از زایمان
- - - خون ریزی پس از زایمان
- - - افسردگی پس از زایمان
- - - توان بخشی بعد از زایمان
- - - علایم خطر پس از زایمان
- - - سایر مشکلات پس از زایمان
- - - فعالیت جنسی بعد از زایمان
- - - احکام شرعی دوران نفاس
- - شیردهی
- - - مزایای شیر مادر
- - - مشکلات شیر دهی
- - - نحوه ی شیردهی
- - - تغدیه دوران شیردهی
- - - شیردهی و دارو ها
- - - احکام و آداب شیردهی
- - - آغوز
- - بارداری ناموفق
- - - سقط ( از دست رفتن جنین تا هفته 20 بارداری)
- - - حاملگی پوچ
- - - حاملگی خارج از رحم
- - - مول (بچه خوره)
- - - فوت جنین ( بعد از هفته 20 بارداری )
- - تنظیم خانواده
- - - روش های مورد استفاده برای بانوان
- - - روش های مورد استفاده برای آقایان
- - - روش اورژانس جلوگیری از بارداری
- - - انواع قرص های جلوگیری از باردای
- - - انواع آمپول های جلوگیری از بارداری
- - - انواع IUD (دستگاه)
- - - بستن لوله ها ی رحمی(TL )
- - - امتناع از مقاربت در زمان تخمک گذاری (روش ریتمیک)
- - - سایر روش ها
- - - روش طبیعی
- - - کاندوم
- - - بستن لوله ها ( وازکتومی )
- - - سایر روش ها
- پزشكي
- - رشد و تكامل در كودكان
- - تغذيه با شير مادر و يا شيشه شير
- - تغذيه كودك
- - عيوب مادرزادي و بيماريهاي دوران نوزادي تا كودكي
- - كودك بيمار و مراقبت بهداشتي
- - ساير موارد
- روانشناسي
- - روانشناسي
- - ازدواج
- - فلسفه ازدواج
- - ملاکهای انتخاب همسر
- - مراحل ازدواج
- - سایر موراد
- - خانواده
- - اخلاق و وظایف همسر داری
- - مهارتهای همسرداری
- - روابط دختر و پسر
- - سایر موراد
- - تربیت فرزند
- - مهارتهای فرزند پروری
- - مشکلات رفتاری فرزندان
- - سایر موراد
- - مهارتهای زندگی
- - خودشناسی
- - اعتماد به نفس
- - سایر موراد
- ساير موارد
- - ساير موارد
- تبادل نظر
- - تبادل نظر بين كاربران سايت
چه کسی حاضر است؟
کاربران حاضر در این انجمن: کاربر جدیدی وجود ندارد. و 6 مهمان